Arbeidsmarkt vraagt om gedurfde maatregelen

Een korte terugblik op de arbeidsmarkt in 2023 leert dat personeelstekort in veel sectoren weer het grootste probleem was. Wanneer we zo verdergaan, zal deze krapte groot blijven. Vergrijzing, digitalisering en klimaatverandering hebben de komende decennia impact op de verhouding tussen vraag en aanbod van werk.

Waar het speelveld verandert, zijn ook nieuwe spelregels nodig. Desondanks lijkt dit besef nog onvoldoende door te dringen tot beleidsmakers. Ingrijpende ontwikkelingen vragen om ingrijpende maatregelen. Er is een steeds grotere kloof tussen wat er op de arbeidsmarkt gebeurt en hoe beleidsmakers daarmee omgaan. De snelheid van maatschappelijke en technologische ontwikkelingen is door politiek Den Haag nauwelijks bij te houden. En bestaande wetgeving is veel te complex. Zo worstelt de Belastingdienst met de uitvoering van toeslagen, een voorziening die in veel gevallen mensen niet stimuleert om (meer) te gaan werken. En wegens grote achterstanden kent het UWV uitkeringen toe zonder dat is beoordeeld of mensen hier recht op hebben. Het poldermodel heeft geleid tot complexe wet- en regelgeving met té veel grijstinten.

Het doel moet zijn om dit te verminderen door het introduceren van ondubbelzinnige en handhaafbare wetten. Er zijn gedurfde maatregelen nodig om de arbeidsmarkt vooruit te helpen. Flexibele inzetbaarheid moet beloond worden; het is de smeerolie van de arbeidsmarkt. Flexwerkers dragen bij aan vermindering van personeelskrapte en houden het bedrijfsleven wendbaar. Tegelijkertijd moeten we af van schijnzelfstandigheid. Het afschaffen van een aantal belastingvoordelen voor zelfstandigen zorgt voor een meer gelijke belastingdruk tussen zzp’ers en flexwerkers in loondienst. En elimineert het fiscale argument om te gaan freelancen. Wanneer we flexwerkers in loondienst belonen met een flexpremie op de loonheffingskorting, ontvangen ze een hoger nettoloon dan werkenden in vaste dienst.

Tegelijk dienen opdrachtgevers door invoering van een wettelijk minimum uurtarief ontmoedigd te worden schijnzelfstandigheid in stand te houden. De motie van VVD, SGP en NSC om de zzp-wet te splitsen is daarom een prima initiatief. Op 1 januari is het wettelijk minimumloon (WML) weer gestegen en daarmee zijn ook de bedragen voor toeslagregelingen omhooggegaan. Het Centraal Planbureau becijferde dat een hoger minimumloon juist kan leiden tot meer werkloosheid. Voor mensen die afhankelijk zijn van toeslagen loont het nog minder om (meer) te gaan werken.

Dit is ongewenst en de uitvoering van deze regelingen is erg complex. Het is beter om over te gaan op een basisvoorziening die niet afhankelijk is van de hoogte van het inkomen. Het spel op de arbeidsmarkt is sterk veranderd. Dat vraagt om nieuwe regels, vanuit een ambitieuze visie op de toekomst van werk in een moderne arbeidsmarkt.

Uitdagingen zijn oplosbaar door verregaande flexibilisering vanuit een stabiele inkomenszekerheid als basis. Laten we hopen dat beleidsbepalers dit jaar de nodige stappen zetten, zodat wet- en regelgeving bijdraagt aan het oplossen van de grootste problemen op onze arbeidsmarkt, in plaats van dat ze deze langer in stand houdt.