Prinsjesdag: Lapmiddelen onvoldoende voor arbeidsmarkttransitie

Door Pieter Jacob Leenman - oprichter en CEO Maqqie

Uitgesproken hoedjes houden de gemoederen iedere derde dinsdag van september flink bezig. Ook de inhoud van de koffer roept vandaag een stevige discussie op. In ieder geval voor de arbeidsmarkt. Want in hoeverre lossen de maatregelen die tijdens Prinsjesdag zijn gepresenteerd de huidige problemen op?

De nieuwe Miljoenennota en het Belastingplan 2025 bevat verschillende regelingen die de arbeidsmarkt moeten hervormen. En een hervorming is hard nodig voor de achilleshiel van de samenleving: er zijn te weinig mensen beschikbaar voor grote transities in zorg, woningbouw, energie en klimaat. In de kabinetsplannen ontbreekt de urgentie die nodig is om grote transities mogelijk te maken. Dit vraagt om een grondige stelselherziening.

Nieuwe maatregelen druppel op een gloeiende plaat

Laten we beginnen met de maatregelen om werken meer te laten lonen. De invoering van een derde belastingschijf waardoor voor het eerste deel van het inkomen een lager belastingpercentage geldt, is weliswaar een positieve ontwikkeling, maar slechts een lapmiddel. De introductie van een extra belastingschijf, en het verhogen van de huurtoeslag en het kindgebonden budget zijn positieve stappen, maar lossen de kern van het probleem niet op. De kern van het probleem is dat mensen niet méér willen werken, omdat meer werken leidt tot inkomstenverlies uit voornamelijk toeslagen. Dat is niet op te lossen met een extra belastingschijf. Wat echt nodig is, is een grondige herziening van het hele stelsel, zodat (meer) werken leidt tot netto meer inkomsten onder aan de streep. Dit is een belangrijke troef om de krapte op de arbeidsmarkt tegen te gaan.

Stijging WW-premie: te duur betaalde bankzitters

De premie voor het Algemeen Werkloosheidsfonds (AWf) stijgt volgens de plannen met 0,1 procent. Dat roept vragen op, omdat de werkloosheid in Nederland op dit moment historisch laag is en bedrijven moeite hebben met het vinden van geschikte werknemers.

Wat we nodig hebben is een moderne arbeidsmarkt met minder overheid. In plaats van premieverhoging zou de overheid de markt de gelegenheid moeten geven om eigen risicodrager te worden voor de WW. Met de premies die werkgevers nu betalen aan het Algemeen werkloosheidsfonds (Awf), betaalt het UWV de WW-uitkeringen aan werknemers die hun baan verliezen. Afgaand op CBS arbeidsmarkt-data lijkt het erop dat bedrijven gemiddeld een kleine 5 procent AWf-premie betalen, terwijl openbare cijfers van het UWV laten zien dat ca. 1,5 procent van de beroepsbevolking een uitkering ontvangt. Die 1,5 procent staat in geen verhouding tot de AWf-premie die het bedrijfsleven betaalt.

Tegelijkertijd kan het aantal mensen met een uitkering verder omlaag. Bij Maqqie hebben we de keuze gemaakt om eigenrisicodrager te worden voor de uitvoering van de Ziektewet (ZW-flex). Daarmee dragen wij als private partij zelf de verantwoordelijkheid voor uitbetaling van Ziektewetuitkeringen en re-integratie van werknemers gedurende de eerste 2 jaar ziekte. We werken samen met gespecialiseerde dienstverleners en verzekeraars, en de kortere lijnen leiden tot een snellere re-integratie. Dezelfde verbetering kan verwacht worden in efficiëntie en besteding van gelden wanneer het bedrijfsleven zelf uitvoering geeft aan het sociale vangnet bij werkloosheid. De private sector, ondersteund door online platformtechnologie, is prima in staat om mensen aan het werk te houden. Dit is een kans om de werkloosheidsverzekering te moderniseren en efficiënter te maken.

Eerlijkere belasting van arbeid

Het is positief dat de wet Verduidelijking Arbeidsrelaties (VBAR) wordt voortgezet, vooral met de invoering van een minimumtarief. Echter, de verschillende vormen van arbeid worden momenteel ongelijk belast. De angel moet eruit. Het fiscale voordeel voor zelfstandigen moet worden verminderd door de zelfstandigenaftrek af te schaffen. De MKB-winstvrijstelling en investeringsregelingen mogen blijven voor zzp'ers. Maar verhoog dan ook de loonheffingskorting met een flexpremie voor flexwerkers in loondienst. Flexibele inzetbaarheid via een arbeidsovereenkomst verdient ook een lagere belastingdruk. Het zou relatief meer mogen opleveren dan een vast dienstverband.

Arbeidsmigratie: eerlijker en efficiënter

Goede faciliteiten voor kennismigranten blijven broodnodig voor het vestigingsklimaat van bedrijven. Misbruik moet echter worden tegengegaan. We hebben enerzijds een duidelijker zicht nodig op wie wij als BV Nederland nodig hebben, maar anderzijds ook op wie ons nodig heeft. Wat dat betreft valt er wat te zeggen voor dit strengste migratiebeleid ooit, dat ook raakt aan arbeids- en studiemigratie. Betere criteria helpen om het systeem eerlijker en efficiënter te maken, en om te waarborgen dat arbeidsmigratie bijdraagt aan onze economie zonder onnodige belasting op onze middelen en infrastructuur.

Conclusie

Ons kabinet heeft ‘loon naar werken’ als basisprincipe, waarbij méér werken ertoe leidt dat mensen daadwerkelijk meer verdienen, met name de middeninkomens. Dat is ook nodig. Maar het akkoord mist urgentiebesef voor de grote opgaven waar we als samenleving voor staan; een samenleving die schreeuwt om een moderne arbeidsmarkt. Een ambitieuze visie op hoe die arbeidsmarkttransitie vorm te geven ontbreekt. Zonder een succesvolle arbeidsmarkttransitie, is de kans groot dat Nederland vastloopt in andere urgente transities: de zorg, woningbouw, energie en klimaat.

Het wordt tijd voor een wendbare arbeidsmarkt waar het potentieel maximaal benut kan worden om de grote maatschappelijke uitdagingen het hoofd te bieden. Dat betekent flexibiliteit vanuit gegarandeerde inkomenszekerheid, dat technisch gezien inmiddels te realiseren is. Er is dus meer nodig dan wat er nu is voorgesteld.